5. จุนฺทสุตฺตวณฺณนา

[83] ปุจฺฉามิ มุนิํ ปหูตปญฺญนฺติ จุนฺทสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? สงฺเขปโต ตาว อตฺตชฺฌาสยปรชฺฌาสยอฏฺฐุปฺปตฺติปุจฺฉาวสิกเภทโต จตูสุ อุปฺปตฺตีสุ อิมสฺส สุตฺตสฺส ปุจฺฉาวสิกา อุปฺปตฺติฯ วิตฺถารโต ปน เอกํ สมยํ ภควา มลฺเลสุ จาริกํ จรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ เยน ปาวา ตทวสริฯ ตตฺร สุทํ ภควา ปาวายํ วิหรติ จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเนฯ อิโต ปภุติ ยาว ‘‘อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธิํ ภิกฺขุสงฺเฆน เยน จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีที’’ติ (ที. นิ. 2.189), ตาว สุตฺเต อาคตนเยเนว วิตฺถาเรตพฺพํฯ

เอวํ ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ นิสินฺเน ภควติ จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสนฺโต พฺยญฺชนสูปาทิคหณตฺถํ ภิกฺขูนํ สุวณฺณภาชนานิ อุปนาเมสิฯ อปญฺญตฺเต สิกฺขาปเท เกจิ ภิกฺขู สุวณฺณภาชนานิ ปฏิจฺฉิํสุ เกจิ น ปฏิจฺฉิํสุฯ ภควโต ปน เอกเมว ภาชนํ อตฺตโน เสลมยํ ปตฺตํ, ทุติยภาชนํ พุทฺธา น คณฺหนฺติฯ ตตฺถ อญฺญตโร ปาปภิกฺขุ สหสฺสคฺฆนกํ สุวณฺณภาชนํ อตฺตโน โภชนตฺถาย สมฺปตฺตํ เถยฺยจิตฺเตน กุญฺจิกตฺถวิกาย ปกฺขิปิฯ จุนฺโท ปริวิสิตฺวา หตฺถปาทํ โธวิตฺวา ภควนฺตํ นมสฺสมาโน ภิกฺขุสงฺฆํ โอโลเกนฺโต ตํ ภิกฺขุํ อทฺทส, ทิสฺวา จ ปน อปสฺสมาโน วิย หุตฺวา น นํ กิญฺจิ อภณิ ภควติ เถเรสุ จ คารเวน, อปิจ ‘‘มิจฺฉาทิฏฺฐิกานํ วจนปโถ มา อโหสี’’ติฯ โส ‘‘กิํ นุ โข สํวรยุตฺตาเยว สมณา, อุทาหุ ภินฺนสํวรา อีทิสาปิ สมณา’’ติ ญาตุกาโม สายนฺหสมเย ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห ‘‘ปุจฺฉามิ มุนิ’’นฺติฯ

ตตฺถ ปุจฺฉามีติ อิทํ ‘‘ติสฺโส ปุจฺฉา อทิฏฺฐโชตนา ปุจฺฉา’’ติอาทินา (จูฬนิ. ปุณฺณกมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 12) นเยน นิทฺเทเส วุตฺตนยเมวฯ มุนินฺติ เอตมฺปิ ‘‘โมนํ วุจฺจติ ญาณํฯ ยา ปญฺญา ปชานนา…เป.… สมฺมาทิฏฺฐิ, เตน ญาเณน สมนฺนาคโต มุนิ, โมนปฺปตฺโตติ, ตีณิ โมเนยฺยานิ กายโมเนยฺย’’นฺติอาทินา (มหานิ. 14) นเยน ตตฺเถว วุตฺตนยเมว ฯ อยมฺปเนตฺถ สงฺเขโปฯ ปุจฺฉามีติ โอกาสํ กาเรนฺโต มุนินฺติ มุนิมุนิํ ภควนฺตํ อาลปติฯ ปหูตปญฺญนฺติอาทีนิ ถุติวจนานิ, เตหิ ตํ มุนิํ ถุนาติฯ ตตฺถ ปหูตปญฺญนฺติ วิปุลปญฺญํฯ เญยฺยปริยนฺติกตฺตา จสฺส วิปุลตา เวทิตพฺพาฯ อิติ จุนฺโท กมฺมารปุตฺโตติ อิทํ ทฺวยํ ธนิยสุตฺเต วุตฺตนยเมวฯ อิโต ปรํ ปน เอตฺตกมฺปิ อวตฺวา สพฺพํ วุตฺตนยํ ฉฑฺเฑตฺวา อวุตฺตนยเมว วณฺณยิสฺสามฯ

พุทฺธนฺติ ตีสุ พุทฺเธสุ ตติยพุทฺธํฯ ธมฺมสฺสามินฺติ มคฺคธมฺมสฺส ชนกตฺตา ปุตฺตสฺเสว ปิตรํ อตฺตนา อุปฺปาทิตสิปฺปายตนาทีนํ วิย จ อาจริยํ ธมฺมสฺส สามิํ, ธมฺมิสฺสรํ ธมฺมราชํ ธมฺมวสวตฺตินฺติ อตฺโถฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –